Papağanlardan İnsanlara Geçebilen (Zoonotik) Hastalıklar

 Papağanlardan İnsanlara Geçebilen (Zoonotik) Hastalıklar :

Chlamydiosis :


Sıradışı ve bakteri benzeri bir organizma olan chlamydia psittaci dünya genelinde görülür ve 100’den fazla kanatlı türünü etkiler. Papağanlarda psittakoz ya da papağan ateşi denilen bir hastalığa yol açar. Hastalık kuş dışı türlerde ve insanlarda görüldüğünde ornitoz adını alır.
Hastalık Amerika kıtasında hindi, güvercin ve papağanlarda etkili olurken Avrupa’da daha çok ördek ve kazlarda gözlemlenir. Hindi gibi bazı türler hastalığa karşı koyamazken, tavuk gibi bazı türler hastalığa daha dayanıklıdır.
Chlamydiosis temel olarak dışkı tozunun solunması ile bulaşır ve taşıyıcı kuşlar tarafından diğer canlılara yayılır. Organizma hem nazal akıntı hem de dışkı yoluyla dışa atılır. Taşıyıcılık, hastalık semptomları tamamen ortaya çıkmadan yıllar boyu devam edebilir. Organizma kurutulmaya karşı dirençlidir ve bu durum oral yolla ve giysi ve diğer ekipmanlar yoluyla bulaşmayı kolaylaştırır. Chlamydiosis kuştan kuşa, dışkıdan kuşa ve kuştan insana bulaşabilir. İnsandan insana da geçiş mümkündür ve bu temel olarak hasta kimsenin tükürüğüyle olur.
Chlamydiosisin inkübasyon dönemi 4 ila 15 gün sürmektedir. Ancak daha çok 10 gün içinde görülmektedir. Hastalıklı kuşlarda ishal, öksürük, göz ve nazal akıntı en sık görülen semptomlardır. Ölüm oranı eğer hastalık kısa sürede teşhis yapılamazsa çok yüksektir. Chlamydiosis insanlarda gribe benzer solunum rahatsızlığı gibi semptomlar gösterir. Ayrıca ani olarak ortaya çıkan titreme, kas ve eklem ağrıları, baş ağrısı, öksürük, iştah kaybı ve göğüs ağrısı gözlemlenebilir. Komplikasyonlar genişlemiş dalak, kalp kasındaki iltihap ve kalp atışının düşmesi gibi nedenlerden ortaya çıkabilir.
İnsanlarda tedavi 3 hafta boyunca uygulanacak tetracycline antibiyotik ile mümkündür.


Histoplasmosis

Bazı mantar türleri kuş dışkısıyla zenginleşmiş toprakta büyümeyi tercih eder ve Histoplasma capsulatum da bunlardan biridir. Bu mantar türü ayrıca inşaat alanlarında ve mağaralarda da görülür. Kuşlar bu mantara karşı bağışıklık kazanmıştırlar ancak insan da dahil olmak üzere kedi, köpek, çiftlik hayvanları ve pekçok vahşi tür bu hastalığa karşı açıktır.
İnkübasyon dönemi 7 ila 14 gün arasındadır. Semptomları değişik seyreder. Bazılarında belirtiler gribal enfeksiyona benzer ve haftalarca devam eder.. Üşüme, göğüs ağrısı, kuru öksürük, ateş ve kırıklık da gözlemlenir, Genellikle 40 yaş üstü insanlarda görülen ikinci türde balgamlı öksürük, iltihap benzeri balgam, kilo kaybı ve nefes darlığı gözlemlenir. Üçüncü tür ise çok küçüklerde ya da çok yaşlılarda ortaya çıkar ve genişlemiş dalak ve karaciğer ile mukozada ülser gözlemlenir. Bahsi geçen bu son tür eğer tedavi edilmezse öldürücü olabilir. İnsanlarda tedavi için amfoterisin B kullanılır.
Hastalık mantar sporlarının solunmasıyla bulaşır ve insandan insana geçmez. Kaynak temel olarak topraktadır. Bölgenin ıslatılması ve maske kullanılması hastalığın bulaşmasını engeller. Ayrıca formaldehyde solüsyonun bölgeye sıkılması mantarı öldürür.
Histoplasmosis bir zoonotik hastalık değildir ancak kuş dışkısına bulaşmış toprakta ortaya çıktığı için burada bahsi geçmiştir.

Salmonellosis

Yaklaşık olarak 200 değişik salmonella türü vardır. Çoğu hayvan salmonella enfeksiyonuna açık durumdadır. Bu bakteriyel hastalık daha çok stres yüklenmiş olanlarda ortaya çıkar. Bütün hayvanlarda görülen ortak semptomlar ishal, kusma ve düşük derece ateştir. Enfeksiyon dehidrasyon (aşırı su kaybı), zayıflık ve bazen ve de özellikle çok genç ya da çok yaşlı olanlarda ölüme yol açabilir. Çok ciddi durumlarda çok yüksek ateş, kan zehirlenmesi, başağrısı ve genişlemiş ve ağrılı dalak görülebilir. Bölgesel enfenksiyonlar kalp, böbrek, eklem, beyin zarı ve kemiklerde görülebilir.
İnkübasyon dönemi 6 ila 72 saat arasındadır ancak semptomlar genelde 12 ila 36 saat arasında ortaya çıkar. Salmonella dışkı ile kontamine yiyeceğin tüketilmesi ile bulaşır. Bazı salmonella türleri toprak, su ve yiyeceklerde aylarca yaşayabilir. Bakterinin salgılanması birkaç günden birkaç haftaya kadar sürer. Bazı durumlarda (Ör. S. typhi,) hastalığın bulaştığı kişiler hastalığı ömür boyu taşıyabilirler. Salmonellanın bir türü olan enteridis türü yumurta kabuğunu rahatlıkla geçebilir, dolayısıyla hastalık az ya da iyi pişmemiş yumurtadan da bulaşabilir.
Salomonellosisin insanlarda tedavisi çoğunlukla sıvı tüketiminin artırılması ve sodyum-potasyum takviyesi ile yapılmaktadır. Anfisilin, klorofenikol, nitrofuran tarzı antibiyotikler ancak bakteri vücudun dış cephesinde ve sindirim sisteminde odaklandıysa uygulanır.


Colibacillos

Colibacillosis, escherichia coli enfeksiyonu nedeni ile ortaya çıkar. Bazıları sadece belirli tür hayvanlarda görülebilen pekçok çeşidi vardır. Pekçok tür içerisinde ancak bazıları hastalığa yol açar. Kanatlılarda genellikle bakterinin kana karışması, kronik solunum yolu hastalıkları, eklem enfeksiyonları, kalp cephesi enfeksiyonu ve yumurtalık iltahabına neden olur. İnsanlarda türüne bağlı olarak değişen derecelerde ishale neden olur. Ayrıca ateş, dizanteri, şok ve deride ve mukozada morumsu kanamaya neden olabilir.
İnkübasyon dönemi 12 saat ila 5 gün arasındadır ancak semptomlar genelde 12 ila 72 saat arasında gözlemlenir. Bulaşma salmonellada olduğu gibi bakteri ile enfekte dışkının oral yolla alınmasıyla mümkündür. Hastalık daha çok su ve yiyecek kaynaklıdır.
İnsanlarda tedavi genellikle sadece sıvı tüketiminin artırılması ve anti-ishal ilaçlarının alınmasından ibarettir. Daha ciddi durumlarda tetrasiklin ve klorofenikol gibi antibiyotik kullanılabilir.


Eastern Equine Encephalitis

Bu hastalığa Togaviridae ailesine mensup bir RNA virüsü neden olur. Ticari olarak üretilen sülün, tavuk, bıldırcın, ördek ve ördeklerde rastlanabilir. Karın bölgesinde belirgin bir rahatsızlık ve dizanteri en belirgin semptomlardır.
Bu hastalık sineklerin daha çok taşıyıcı göçmen kuşlarla beslenmesi ile ortaya çıkar. Hastalık ile enfekte sineğin insan da dahil olmak üzere diğer türlerle beslenmesi ile de hastalık bulaşır.
Hastalık en fazla Ağustos sonu ile ilk don olayı gözlemleninceye geçecek süre içerisinde görülür ve genelde 15 yaş altı ve 50 yaş üstü insanlarda görülür. Erişkinlerde yüksek ateş, başağrısı, kusma ve uyuşukluk ile başlar ve kısa sürede boyun sertleşmesi, sayıklama, titreme ve uyuşukluğa yol açar. Komaya dahi yol açabilir. Çocuklarda ise ateş, başağrısı ve 1-2 gün süre ile başağrısı ile seyreder. Görünüşte bir düzelme sonrasında beyin iltahabı görülür. Zeka geriliği ya da nörolojik sorunlar hastalık sonrasında gözlemlenebilir.


Kuş veremi

Kuş veremine insanlarda vereme neden olan bakteriyle çok benzer olan mycobacterium avium neden olur. Bu bakteri kuşları güçten düşürür ve verem nodüllerine yol açar. Hastalıklı kuşların derhal uyutulması gereklidir.
Hastalık İnsanlarda bölgesel yara enfeksiyonlarına ve lenf bezlerinin şişmesine yol açar. İmmün sistemi bastırılmış (kortizon kullananlar, organ nakli geçirenler, HIV pozitif olanlar vs) bireyler enfeksiyonu çok daha ağır geçirirler. Taşıyıcı kuşların dışkısıyla enfekte su veya yiyecek ile insanlara bulaşır. Antibiyotiklere çok dirençli olduğundan ameliyat ve lenf nodüllerinin alınması gerekebilir.


Cryptococcosis

Cryptococcus neoformans da kuş dışkısına bulaşmış toprakta oluşan bir başka mantar türüdür. İnkübasyon dönemi haftalar sürer. Pek çok memeli türüne bulaşabilir ancak daha fazla insanlarda görülür. Kuşlarda çok ender gözlemlenir.
Maya benzeri mantarın solunmasıyla bulaşır ancak ender olarak mantar ile bulaşmış ürünlerin yenilmesiyle de geçer. İnsanlarda öksürük, kanlı balgam, ateş ve halsizlik görülür. Başağrısı, boyun ağrısı ve görme sorunları da gözlemlenebilir.
Bu hastalık da histoplasmosis gibi bir zoonotik hastalık değildir ancak kuş dışkısına bulaşmış toprakta ortaya çıktığı için burada bahsi geçmiştir.

Alerjik Alveolitis

En fazla gözlemlenen zoonotik hastalıktır. Kuşların tüyü, tozu ve dışkı tozuna aşırı duyarlılıktan dolayı insanlarda ciğer kapasitesinin düşmesine yol açar. Bu durum ciğer alveollarının enfeksiyonlarına da neden olur.
Değişik semptomları gözlemlenir. Bazen öksürük, zor nefes alma, ateş ve titreme gibi semptomlar aniden ortaya çıkar ve bu durumda kuşlar ile temas engellenirse semptomlar ortadan kalkar ve herhangi bir tedavi gerekmez. Bazen ise kuru öksürük, hareket kısıtlığı(nefes darlığı) ve kilo kaybı gibi uzun süreli semptomlarla gelişir. Bu durumda kalıcı ciğer lezyonları ve ciğer kapasitesinin düşmesi gibi durumlar ortaya çıkabilir.
Kronik alerji 2 yılda da gelişebilir ancak genelde 10 ila 20 yılı bulabilir. Kronik tür teşhis edilirse her türlü kuş ile temas kesilmelidir.
Hastalık kafes temizliği sırasında maske takılması, kafes tabanının günlük olarak değiştirilmesi, kuşun sık aralıklarla yıkanması ve hava temizleyici sistemlerin kullanılmasıyla engellenebilir.

Cryptosporidiosis

Bu hastalığa tek hücreli olan Cryptosporidium neden olur. Kanatlılarda solunum sorunlarına neden olur. Ayrıca sindirim sisteminde iltahap ya da ishale de neden olabilir.
İnsanlarda 3-4 gün süren karın ağrısı, mide bulantısı ve ishale neden olur.
İnkübasyon dönemi 3 ila 7 gündür ve dışkı ile enfekte ürünlerin tüketilmesiyle bulaşır.

Yukarıda yer alan bilgiler Florida Üniversitesi çalışmaları kapsamında Jacqueline P. Jacob, Jack M. Gaskin, Henry R. Wilson, and F. Ben Mather tarafından kaleme alınan Avian Diseases Transmissible to Humans makalesinin çevirisidir. Çeviri: Bora ÇAKMAK

Zoonotik hastalıkların engellenmesi
Yukarıda bahsi geçen hastalıklar basit önlemlerle büyük oranlarda engellenebilir. Başlıca alınması gereken tedbirler:

Yeni alınacak papağanın veteriner hekim muayenesinden geçirilmesi.

Yeni alınacak papağanın evdeki papağanlarla biraraya getirilmeden önce sıkı tedbirler altında karantinada tutulması.

Papağanın, ağız kısmına dokunmasına kesinlikle izin verilmemesi.

Papağan ile her türlü temas halinde ellerin bol su ve sabunla yıkanması.

Kafes tabanının her gün değiştirilmesi.

Kafes ve her türlü teçhizatın belirli aralıklarla bol su ve sabun/deterjan ile yıkanması.

Papağanı havalandırmak için dışarı çıkarılacağında balkonun yıkanması.

Papağanın serçe, güvercin vb. yabani kuşlarla temasının engellenmesi.

Hastalık bulgularının görülmesi durumunda en kısa zamanda veteriner hekime başvurulması.